Ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόϋντ Τζωρτζ υπογράφει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, ύστερα από την «ανεπιτυχή έκκληση του Κέϋνς για μείωση του βάρους των πολεμικών επανορθώσεων για τη Γερμανία».

Δυστυχώς το esperos.com δεν έχει λύσεις για όλα τα προβλήματα. Ούτε έχει έτοιμη “σωρεία” μελετών. Είναι απλά ένα αθλητικό site. Ενημερώνεται όμως τακτικά και μερικές φορές, όπως σήμερα καλή ώρα, μεταφράζει και αναπαράγει άρθρα που κρίνει ενδιαφέροντα. Στις 21 Ιανουαρίου 2015 δημοσιεύτηκε στη βρετανική εφημερίδα The Guardian το παρακάτω άρθρο του Jeffrey Sachs με τίτλο “Ας επωφεληθεί η Ελλάδα από την ιστορία της Γερμανίας”. Ας το διαβάσουμε:

Η συντριπτική αλήθεια για την ελληνική κρίση χρέους είναι ότι πρόκειται για τεράστια καταστροφή. Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόνο το 2% της οικονομίας της Ευρωζώνης και του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να άγεται και να φέρεται, ούτε φυσικά να σπρωχτεί έξω από την Ευρωζώνη. Σημαίνει ακριβώς το αντίθετο: η κρίση πρέπει να επιλυθεί, μάλιστα σε μεγάλο βαθμό με τους όρους της Ελλάδας.

Το πρόβλημα με μια νομισματική ένωση είναι ότι οι σπόροι της αμφιβολίας ενδέχεται να καταστρέψουν την οικονομική περιοχή, αν όχι και το κοινό νόμισμα. Το ευρώ έχει μολυνθεί με αμφιβολία: Θα παραμείνει η Ελλάδα; Αν φύγει η Ελλάδα, θα είναι η Πορτογαλία η επόμενη; Κι αν φύγουν αυτές οι χώρες, γιατί να μη φύγουν η Ισπανία, η Ιταλία και ποιος ξέρει ποιος άλλος;

Αυτές οι αμφιβολίες δεν φουντώνουν απλώς. Οδηγούν σε φυγή κεφαλαίων, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνει τις αμφιβολίες που προκάλεσαν αυτή τη φυγή. Η επισφαλής θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη οδήγησε πριν από καιρό σε απόσυρση κεφαλαίων από τις ελληνικές τράπεζες. Η έλλειψη ρευστότητας που προκλήθηκε, παρέσυρε με τη σειρά της την Ελλάδα σε σχεδόν μοιραία οικονομική κρίση. Μια πιο παρεμβατική Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υπό τον Μάριο Ντράγκι απέτρεψε συντριβή, αλλά η κρίση δεν έχει απομακρυνθεί πλήρως. Πολλά διασωστικά μέτρα δεν ήταν κάτι περισσότερο από μπαλώματα, για να τη βγάλει η Ελλάδα για λίγους μήνες κάθε φορά.

Όποιος ασχοληθεί με την ελληνική αριθμητική του χρέους (και μερικές φορές φαίνεται ότι στο Βερολίνο κανένας δεν ασχολείται στην πραγματικότητα), γνωρίζει ότι η χώρα δεν μπορεί να αποπληρώσει το εξωτερικό της χρέος (το οποίο ανέρχεται τώρα σε περίπου 170% του ΑΕΠ) χωρίς πόνο που βρίσκεται εντελώς πέρα από τα όρια ανοχής των δημοκρατικών κοινωνιών. Ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ δεν αποτελεί ανωμαλία. Λέει την οικονομική και πολιτική αλήθεια στην περίοδο πριν από τις εκλογές της Κυριακής, όσο δυσάρεστη κι αν είναι αυτή η αλήθεια για τους πολιτικούς στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες.

Πριν από 96 χρόνια, μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, ο Τζων Μέηναρντ Κέϋνς μας δίδαξε το εξής στο έργο του Οι Οικονομικές Συνέπειες της Ειρήνης, ρωτώντας: «Άραγε οι δυσαρεστημένοι λαοί της Ευρώπης θα είναι πρόθυμοι για μια γενιά να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους, ώστε ένα σημαντικό μέρος του καθημερινού τους προϊόντος να είναι διαθέσιμο για να καλύψει μια ξένη πληρωμή, ο λόγος για την οποία … δεν πηγάζει επιτακτικά από τη δική τους αίσθηση δικαίου ή καθήκοντος;»

Και η απάντησή του ήταν: «Κοντολογής δεν πιστεύω ότι οποιοσδήποτε από αυτούς τους φόρους υποτέλειας θα συνεχίσει να καταβάλλεται, στην καλύτερη περίπτωση, για περισσότερο από λίγα χρόνια. Τέτοιοι φόροι υποτέλειας δεν ταιριάζουν στην ανθρώπινη φύση, ούτε συμφωνούν με το πνεύμα της εποχής». Φυσικά είχε δίκιο, αλλά αυτό έγινε αντιληπτό μόνο αφότου χτύπησε η καταστροφή.

Δική μας παρένθεση. Ο αρθρογράφος αναφέρεται στις επαχθέστατες οικονομικές επανορθώσεις που επιβλήθηκαν στη Γερμανία από τους αντιπάλους της με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό ακριβώς το φορτίο και η δυστυχία του Γερμανικού λαού οδήγησε στην άνοδο του Ναζισμού και στο ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Κάποιοι Γερμανοί επιμένουν σήμερα ότι το χρέος είναι χρέος και ότι η Ελλάδα πρέπει να το εξοφλήσει στο ακέραιο. Θα όφειλαν να γνωρίζουν καλύτερα από τη δική τους ιστορία, ξεκινώντας από την ανεπιτυχή έκκληση του Κέϋνς για μείωση του φορτίου των Γερμανικών επανορθώσεων. Έπρεπε να θυμούνται την ανακούφιση που χορηγήθηκε στη Γερμανία μέσω του σχεδίου Μάρσαλ, καθώς και τη συμφωνία του 1953 στο Λονδίνο για τα γερμανικά χρέη. Μήπως άραγε «άξιζε» η Γερμανία την ανακούφιση του 1953; Δεν ήταν αυτή η σωστή ερώτηση. Η νέα δημοκρατία της Γερμανίας χρειαζόταν την ανακούφιση και η Γερμανία χρειαζόταν νέο ξεκίνημα. Η ανακούφιση αυτή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη και την οικοδόμηση των δημοκρατικών θεσμών της Γερμανίας.

Δεύτερη παρένθεση: Με την εμπειρία της Συνθήκης των Βερσαλλιών, μετά τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σύμμαχοι αντιμετώπισαν διαφορετικά τους και πάλι ηττημένους Γερμανούς, με το αμερικανικό Σχέδιο Μάρσαλ και τη Συνθήκη του Λονδίνου.

Δόξα τω Θεώ, δεν βρισκόμαστε μπροστά σε κανένα μεγάλο δράμα μεταπολεμικής διευθέτησης. Η Ευρώπη είναι πλούσια, ευημερούσα και δημοκρατική. Ωστόσο γαλλικές και γερμανικές τράπεζες χορήγησαν πάρα πολλά δάνεια στην Ελλάδα πριν από μια δεκαετία, ενώ η Γκόλντμαν Ζακς διευκόλυνε τη λογιστική απατεωνιά για την απόκρυψη της ταχείας συσσώρευσης του δημοσίου χρέους στην Ελλάδα. Οι ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας έχουν ήδη υποστεί βαθύ κούρεμα του χρέους. Τη μεγαλύτερη πρόκληση (η οποία θα μπορούσε μάλιστα να επιλυθεί πολύ πιο εύκολα) αποτελεί το χρέος που οφείλεται σε επίσημους πιστωτές, ποσά που είναι μεγάλα για την Ελλάδα, αλλά πολύ μικρά για την Ευρώπη.

Άραγε «αξίζει» η Ελλάδα αυτή την ελάφρυνση χρέους; Οι Έλληνες πολιτικοί συμπεριφέρθηκαν άσχημα. Το ίδιο και γερμανικές, γαλλικές και αμερικανικές τράπεζες. Επίσης πολλοί Έλληνες μεγιστάνες που έκρυψαν τον πλούτο τους στο εξωτερικό, μακριά από τις φορολογικές αρχές.

Το «ποιος ‘αξίζει’ τι» παραμένει δύσκολη ερώτηση. Ωστόσο, όπως με τη Γερμανία το 1953, η σωστή ερώτηση είναι αν η Ελλάδα χρειάζεται ελάφρυνση του χρέους και αν η Γερμανία και οι άλλοι πιστωτές πρέπει να την προσφέρουν. Σε αυτή την ερώτηση η απάντηση είναι κατηγορηματική. Η Ευρωζώνη οδεύει είτε προς εποικοδομητική συμφωνία ελάφρυνσης του χρέους ή προς πολιτική σύγκρουση με δυνητικές επιπτώσεις πολύ μεγαλύτερες από την Ελλάδα.

Η λύση δεν θα ήταν δύσκολη τεχνικά. Το συσσωρευμένο εξωτερικό χρέος της Ελλάδας πρέπει να αναδιαρθρωθεί σε πολύ μακροπρόθεσμο δάνειο με σταθερό και χαμηλό ευρω-επιτόκιο, δηλαδή 0,5% για τα επόμενα πέντε χρόνια, που θα αυξηθεί σε 1% για τη δεκαετία του 2020 και μετέπειτα. Αντί να τραβιούνται δήθεν ακριβή οικονομικά στοιχεία από το μανίκι, μια απλή αριθμητική του χρέους θα βοηθούσε να προσδιοριστεί ρεαλιστική πορεία για την ανάκαμψη στην Ελλάδα.

Η ελάφρυνση του χρέους δεν θα λύσει τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας, αλλά θα ανοίξει την πόρτα σε μια λύση. Η πραγματική λύση προϋποθέτει σκληρή δουλειά από νέους Έλληνες που θα ανοίξουν νέες επιχειρήσεις και θα βρουν νέες αγορές εξαγωγών, καθώς και για την Ευρώπη στο σύνολό της, ώστε να ξεκινήσει μια ανάκαμψη ωθούμενη από επενδύσεις, οικοδομώντας μια νέα, ευφυή Ευρωπαϊκή υποδομή του 21ου αιώνα, μια υποδομή που θα μπορούσε, για παράδειγμα, να επιτρέψει στον θρυλικό Μεσογειακό ήλιο και την αιολική ενέργεια της Ελλάδας να αντιμετωπίζει μέρος των ενεργειακών αναγκών χαμηλής εκπομπής άνθρακα της Ευρώπης. Το πρώτο όμως βήμα είναι να σταματήσει ο πόνος.