| ΚΑΤΟΧΗ-ΕΜΦΥΛΙΟΣ (1940-1949) | |
| Τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής (1940-1944) | |
| Καλλιθεάτες συμμετείχαν από την πρώτη στιγμή στην απόκρουση της φασιστικής και ναζιστικής εισβολής. Ο κυβερνήτης του υποβρυχίου “Γλαύκος” Πλωτάρχης Βασίλης Ασλάνογλου υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες αξιωματικούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Το όνομα του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη συνδέθηκε με τη μάχη της Πίνδου. |  Ιταλική επίθεση |
| Η Καλλιθέα υπέφερε όλα τα δεινά των δύσκολων χρόνων της γερμανο-ιταλικής κατοχής. Υπέφερε την πείνα και το κρύο του σκληρού χειμώνα του 1941 και άρχισε να συγκροτεί τους πυρήνες της αντίστασης.
Με την κατάληψη της χώρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής (Απρίλιος 1941) και τον σχηματισμό της δοσίλογης κυβέρνησης Τσολάκογλου, ο Δήμαρχος Ιωάννης Αραπάκης παραιτήθηκε. Οι αρχές κατοχής διόρισαν στη θέση του τον δικηγόρο Γεώργιο Κατσιμαγκλή. |
 Γερμανική επίθεση |
| Με την ίδρυση του ΕΑΜ (Σεπτέμβριος 1941) συγκροτήθηκε στην πόλη η ομάδα των λογοτεχνών του ΕΑΜ Καλλιθέας, με γραμματέα την Έλλη Αλεξίου και μέλη τους Γιάννη Χατζίνη, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Σωτήρη Σκίπη, Γιώργο Βαλέτα, Γιώργη Λαμπρινό και Γιάνη Κορδάτο. |  ΕΑΜ Λογοτεχνών |
| Συγκροτήθηκαν επίσης με κέντρο τους προσφυγικούς συνοικισμούς (Παλαιά Σφαγεία, Κουντουριώτικα, περιοχή Σκοπευτηρίου, Τζιτζιφιές), δυναμικές ομάδες της ΕΠΟΝ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ, που ανέπτυξαν έντονη δραστηριότητα. |  Δεκαετία 1940:Παρέλαση ΕΠΟΝ Καλλιθέας |
| Στην Καλλιθέα (Φιλαρέτου 108) είχε την έδρα της η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων), που ιδρυθηκε τον Οκτώβριο του 1941 και δραστηριοποιήθηκε στην Αθήνα, στην Καλλιθέα και στον Πειραιά. Η σημαντικότερη ενέργεια της ΠΕΑΝ με επικεφαλής τον Κ. Περρίκο υπήρξε η ανατίναξη των κεντρικών γραφείων της φασιστικής ΕΣΠΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, που χαρακτηρίστηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς του Λονδίνου και της Μόσχας ως το μεγαλύτερο ως τότε σαμποτάζ στην κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Κατά την ανατίναξη της ΕΣΠΟ σκοτώθηκαν 43 Γερμανοί ναζί αξιωματικοί και στρατιώτες και 29 μέλη της ΕΣΠΟ, συνεργάτες των κατακτητών. |  Π.Ε.Α.Ν., Φιλαρέτου 108 |
| Το 1943, στη διάρκεια της Κατοχής, ο βαλκανιονίκης στίβου και γιατρός Γρηγόρης Λαμπράκης, μεταπολεμικά βουλευτής Πειραιώς της Αριστεράς, που δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη (1963), ίδρυσε την “Ένωση Ελλήνων Αθλητών“. |  Διαδήλωση ΕΠΟΝ |
| Σκοπός της “Ένωσης” ήταν αφενός η ανάπτυξη αθλητικής δραστηριότητας (αφού κάθε επίσημη αθλητική διοργάνωση είχε ανασταλεί), κυρίως όμως η συγκέντρωση πόρων από τις αθλητικές αυτές εκδηλώσεις, προκειμένου να διοργανωθούν συσσίτια για τον λιμοκτονούντα πληθυσμό. |  Καλλιθέα, 1942: Συσσίτιο |
| Την ίδια χρονιά στην Καλλιθέα ο Λάζαρος Αντωνιάδης και άλλοι φίλοι ίδρυσαν τον ΕΣΠΕΡΟ, που πήρε μέρος στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα Πειραιώς της “Ένωσης Ελλήνων Αθλητών” του Γρηγόρη Λαμπράκη και ανέπτυξε στην πόλη αντίστοιχες δραστηριότητες αλληλοβοήθειας. |  Καλλιθέα, 1950: Συσσίτιο |
| Οι συγκρούσεις με τους Γερμανούς | |
| Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής (1944), το δυνάμωμα της αντίστασης του ελληνικού λαού σε όλες τις περιοχές της χώρας αντιμετωπίστηκε από τους κατακτητές με αγριότητα. Στην Αθήνα το βαρύτερο τίμημα πλήρωσαν οι προσφυγογειτονιές-κάστρα της Αντίστασης: Κοκκινιά, Καισαριανή, Καλλιθέα. Η Καλλιθεάτικη αντίσταση έχει ιστορικά συμπυκνωθεί στη μάχη της οδού Μπιζανίου. |  Οδός Μπιζανίου, 1944 |
| Στις 23 Αυγούστου 1944 συνεργαζόμενες με τους Γερμανούς δυνάμεις (μηχανοκίνητο Μπουραντά, ταγματασφαλίτες), επέδραμαν στην Καλλιθέα, συγκρούστηκαν σε πολλές περιοχές της πόλης με δυνάμεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ και αποχώρησαν με απώλειες.
Την επομένη, χίλιοι περίπου Γερμανοί και συνεργαζόμενοι κύκλωσαν την Καλλιθέα. Ακολούθησαν μάχες. Έκλεισαν τα μαγαζιά. Οι τροχιοδρομικοί κατέβηκαν σε απεργία. |
 ΕΑΜ Τζιτζιφιών, 1944 |
| Η πυρκαϊά που ξέσπασε στο αμαξοστάσιο της Κεντρικής Πλατείας θεωρήθηκε από τις αρχές Κατοχής ως πράξη δολιοφθοράς και απειλήθηκε η εκτέλεση 450 τροχιοδρομικών, η οποία αποφεύχθηκε μετά από παρεμβάσεις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού.
Στη γωνία των οδών Ανδρομάχης και Περικλέους εκτελέστηκαν αγωνιστές. Το μνημείο στη συμβολή των οδών Σπάρτης και Ανδρομάχης στήθηκε σε ανάμνηση της θυσίας αυτής. |
 Ριζοσπάστης, 29.8.1943:H φωτιά της Καλλιθέας |
| Η μάχη μεταφέρθηκε στην περιοχή Χαροκόπου, γύρω από το σπίτι της οδού Μπιζανίου 10, όπου οκτώ ΕΠΟΝίτες (εφεδροΕΛΑΣίτες) βρίσκονταν περικυκλωμένοι από εκατοντάδες. Σκοτώθηκαν και οι οκτώ ύστερα από άνιση πάλη πέντε ωρών, οι πέντε αυτοκτονώντας με την τελευταία σφαίρα τους. |  Καλλιθέα, Αύγ. 1944:Κηδεία αγωνιστών οδού Μπιζανίου  Καλλιθέα σήμερα:Μνημείο αγωνιστών οδού Μπιζανίου |
| Στις 28 Αυγούστου 1944 έγινε από τους Γερμανούς το μεγάλο μπλόκο της Καλλιθέας στη μάντρα που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Μαντζαγριωτάκη και Δοϊράνης. Εκτελέστηκαν 40 πατριώτες. Το μνημείο που στήθηκε αργότερα στο σημείο αυτό συμβολίζει τη θυσία τους. Την ίδια μέρα οι Γερμανοί έκαψαν σαράντα σπίτια στα Παλαιά Σφαγεία. |  Καλλιθέα, δεκαετία 1940: Η μάντρα του μπλόκου  Καλλιθέα, σήμερα:Το μνημείο του μπλόκου |
| Το τυπογραφείο του ΕΑΜ (1942-1944) | |
| Από τα χρόνια της κατοχής μένει χαραγμένο στη μνήμη και το παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ (οδός Σκρα 31), που λειτούργησε από την άνοιξη του 1942 μέχρι τη φυγή των Γερμανών τον Οκτώβριο του 1944, τροφοδοτώντας την Αθήνα με έντυπα και προκηρύξεις, που τόνωναν το φρόνημα και καλλιεργούσαν την ελπίδα.
Η “Ελεύθερη Ελλάδα”, ο “Ριζοσπάστης”, κουπόνια εράνου υπέρ του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, τυπώνονταν στο παράνομο τυπογραφείο στην οδό Σκρά 31, που διασώθηκε από τον ιδιοκτήτη του Βαγγέλη Μενεμένη και τώρα έχει περιέλθει στη χρήση του Δήμου Καλλιθέας για τη δημιουργία Μουσείου. |
 Τυπογραφείο ΕΑΜ |
| Το τυπογραφείο στήθηκε στις αρχές του 1942, όταν ο Βαγγέλης Μενεμένης, πρόσφυγας Μικρασιάτης, συμφώνησε με τον μακεδόνα σύντροφό του Γιώργο Ελληνούδη το τυπογραφείο να στηθεί στο σπίτι του. Το πιεστήριο τύπου Βικτόρια, όρθιο και ποδοκίνητο, το βρήκε μαζί με τα τυπογραφικά στοιχεία και τα λοιπά απαραίτητα, κάπου στο Βοτανικό, ο δημοσιογράφος και αργότερα διευθυντής του “Ριζοσπάστη” Κώστας Βιδάλης, που δολοφονήθηκε στη Θεσσαλία στη διάρκεια του εμφύλιου από τη συμμορία του Σούρλα. Τις αναγκαίες ξυλουργικές εργασίες για την υπόγεια κρύπτη τις έκανε ο Χρήστος Τζήμας, επιπλοποιός από την Καισαριανή, ο οποίος, προς κάλυψη των παράνομων εργασιών, εγκαταστάθηκε, τελικά, Σκρα 31, με τη γυναίκα του Ελένη και τη σύζυγο του Ελληνούδη, Καλλιόπη. |  Εφημερίδα ΕΑΜ, 1944 |
| Στο τυπογραφείο εργάζονταν ο Νίκος Καλατζόπουλος, ο Τζήμας και ο λογοτέχνης Δημήτρης Χατζής ως στοιχειοθέτες, ο Μενεμένης σαν πιεστής, ενώ την τροφοδοσία με χαρτί, μελάνι και χαρακτικά την είχε αναλάβει ο Βιδάλης. Αρχικά τυπώνονταν μόνο προκηρύξεις και αντιστασιακά έντυπα, από τα τέλη, όμως, του Δεκέμβρη του 1942, άρχισε να τυπώνεται και η εφημερίδα του ΕΑΜ “Ελεύθερη Ελλάδα”. |  Καλλιθέα, Κατοχή |
| Συνολικά στην κρύπτη του Μενεμένη τυπώθηκε από το ένατο έως και το τεσσαρακοστό φύλλο, της 29ης Μαρτίου του 1944, της “Ελεύθερης Ελλάδας”. Μετά πήρε κι αυτή τα βουνά, περιπλανώμενη από τη Βίνιανη στην Κουφάλα κι από εκεί στις Κορυσχάδες, τα Πετρίλια και την Καρίτσα, για να επανέλθει τελικά στην Αθήνα, το φθινόπωρο του 1944.
Στην Καλλιθέα, το ζεύγος Τζήμα φόρτωνε την έντυπη σοδιά της ημέρας σε χειραμάξιο με την επιγραφή “Εκτελούνται μεταφοραί” και το πήγαινε στην οδό Χαροκόπου, απ’ όπου το παραλάμβαναν άλλοι σύντροφοι. Ούτε οι Γερμανοί ούτε οι συνεργάτες τους ποτέ τους μυρίστηκαν. |
 Καλλιθέα, Κατοχή |
| Η Καλλιθέα του εμφυλίου (1946-1949) | |
| Η Καλλιθέα δεν έμεινε αλώβητη ούτε από τον άλλο μεγάλο χαλασμό που γνώρισε η χώρα μας, τον Εμφύλιο αλλά και τα μετεμφυλιακά πέτρινα χρόνια.
Εδώ, σε σπίτι της οδού Κρέμου, εντοπίστηκε στα τέλη του 1951, βρισκόμενος στην παρανομία από το 1944, το στέλεχος του ΚΚΕ Νίκος Βαβούδης, που προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να παραδοθεί στους διώκτες του. |
 Καλλιθέα 1951:O παράνομος ασύρματος |
| Κι από εδώ, από τις φυλακές της Καλλιθέας (Σκοπευτήριο), θα ξεκινήσει πέντε μήνες μετά, στις 30 Μαρτίου 1952, η ομάδα του Νίκου Μπελογιάννη το στερνό της ταξίδι για την εκτέλεση στο Γουδί. |  ΝίκοςΜπελογιάννης |
| Στις 6 Φεβρουαρίου 1945 κι ενώ η χώρα βίωνε την τραγωδία του εμφυλίου πολέμου, ο Γεώργιος Κατσιμαγκλής παρέδωσε το αξίωμα του Δημάρχου στο διορισμένο από την Κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα, Συνταγματάρχη ε.π.δ. Νικόλαο Ζερβό.
Τον Δεκέμβριο του 1944 στην Καλλιθέα υπήρξε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τμήματος του ΕΛΑΣ και βρετανικού σώματος. Στη μεγάλη προσφυγική πολυκατοικία των Παλαιών Σφαγείων, τα σημάδια στους τοίχους από τις βολές των Άγγλων από τα υψώματα του Φιλοπάππου και της Ακρόπολης παραμένουν εμφανή. |
 Δεκεμβριανά 1944 |
| Σε ολόκληρη τη διάρκεια του εμφυλίου, οι δημοτικές αρχές διορίζονταν ανάλογα προς τις αλλεπάλληλες κυβερνητικές μεταβολές, οι οποίες, σε συνδυασμό με την εκρηκτική κατάσταση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των διώξεων, ανέβαλαν διαρκώς την ομαλοποίηση της ζωής των δήμων, μέσω της διενέργειας εκλογών. |  Φυλακές Καλλιθέας |
| Έτσι, το Νικόλαο Ζερβό διαδέχθηκε ο Τηλέμαχος Κοσμίδης, διορισμένος στις 25 Ιουνίου 1946 από την Κυβέρνηση Τσαλδάρη. Τον Τηλέμαχο Κοσμίδη αντικατέστησε στις 17 Μαρτίου 1949 ο Υποπτέραρχος ε.α. Γεώργιος Ιατρίδης, διορισμένος από την Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη. |  1944: Καλλιθεάτες του Ε.Α.Μστο πανελλαδικό συλλαλητήριο |
| ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ (1950-1967) | |
| Τη φτώχια, τη δυσκολία και την εξαθλίωση της κατοχής, του εμφυλίου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων έχει περιγράψει ο Άκης Πάνου, κάτοικος της γειτονιάς, στο τραγούδι “Χαροκόπου 1942-1953”:
“Εφτά νομα σ’ ένα δωμα, Εφτά νομα δυστυχισμε, Οι δυο δουλε απ’ τους εφτά, |
 Άκης Πάνου
|
| Στην απογραφή του 1951 ο πληθυσμός της Καλλιθέας φτάνει πια τους 46.986 κατοίκους. Οι πρώτες μετά τον εμφύλιο δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1951 από την κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου, ύστερα από συνεχείς αναβολές. Το δημαρχιακό αξίωμα διεκδίκησαν οι κεντρογενείς πρώην Δήμαρχοι Γεώργιος Ιατρίδης και Νικόλαος Ζερβός, ο Νικόλαος Σκανδαλάκης (1903-1990), ο συνδικαλιστής Σταμάτης Μαστρογιαννάκος (1903-1984) και ο Πρόδρομος Γιαννάς. Στις 14 Ιουνίου 1951, από το ειδικό εκλεκτορικό σώμα των Δημοτικών Συμβούλων και των ισάριθμων αναπληρωτών τους, εκλέχτηκε Δήμαρχος Καλλιθέας ο γιατρός Νικόλαος Σκανδαλάκης, ο οποίος επανεξελέγη στις δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου 1954, έχοντας τώρα εξασφαλίσει τη συμμετοχή στο ψηφοδέλτιό του και προσωπικοτήτων κεντρώας προέλευσης. |  Καλλιθέα, δεκαετία 1950: Υποδοχή μελών της κυβέρνησης |
| Το 1959 πραγματοποιήθηκαν από τον Δήμο Καλλιθέας τα αποκαλυπτήρια του «Ηρώου των πεσόντων υπέρ πίστεως και πατρίδος», ενός δημιουργήματος του γνωστού γλύπτη Περαντινού, που τοποθετήθηκε στην πλατεία της Αγίας Βαρβάρας. Στην τελετή παρευρέθηκε, έπειτα από πρόσκληση των δημοτικών αρχών, και το τότε βασιλικό ζεύγος, Παύλος και Φρειδερίκη. |  Καλλιθέα, δεκαετία 1950: Οι βασιλείς στα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Ηρώων |
| Το καλοκαίρι του 1959 αποφασίζεται η διαπλάτυνση της λεωφόρου Θησέως από την πλατεία Δαβάκη μέχρι τη γέφυρα του Ιλισσού και το νέο δημοτικό συμβούλιο εκφράζει τις ευχές του να συνεχιστεί το έργο, σε δεύτερη φάση, έως την παραλία. |  Kαλλιθέα, δεκαετία 1950: Πεζογέφυρα στον Ιλισσό |
| Από το 1959 μέχρι το 1961 ο δήμος παρουσίασε αξιόλογο έργο. Το πρόγραμμα κατασκευής δρόμων που καταρτίστηκε από το δημοτικό συμβούλιο για το έτος 1959 ήταν η ασφαλτόστρωση πολλών οδών της πόλης. Επίσης, με τη συνεργασία των Δήμων Καλλιθέας, Νέας Σμύρνης και Παλαιού Φαλήρου, τοποθετήθηκαν φανοστάτες, προκειμένου να ηλεκτροφωτιστεί μεγάλο τμήμα της λεωφόρου Συγγρού. |  Kαλλιθέα, δεκαετία 1950: Διαμόρφωση οδού στις Τζιτζιφιές |
| Την άνοιξη του ίδιου έτους, άρχισαν να αποσύρονται οι τροχιόδρομοι από την Καλλιθέα, οι οποίοι και αντικαταστάθηκαν με γραμμές τρόλεϊ. Την ίδια εποχή με αλλεπάλληλα διαβήματα του δημοτικού συμβουλίου προς το Υπουργείο Συγκοινωνιών, επετεύχθηκε η επαναφορά της λεωφορειακής γραμμής Νέου Φαλήρου – Αθηνών και η γραμμή Ε.Η.Μ. από την κεντρική πλατεία Καλλιθέας μέχρι τις Τζιτζιφιές, λύνοντας το μεγάλο συγκοινωνιακό πρόβλημα των Καλλιθεατών. |  Αμαξοστάσιο, 1950 |
| Η εγκατάσταση πολλών μεγάλων βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων στην περιοχή της Καλλιθέας δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της περιοχής και τη συγκέντρωση ικανού αριθμού εργατών, με αποτέλεσμα την πληθυσμιακή αύξηση.
Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, η Καλλιθέα είχε αναπτύξει τους δικούς της ρυθμούς στη διασκέδαση, τον τρόπο ζωής και την πνευματική εξέλιξη των κατοίκων της. Ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων είχε αποκατασταθεί σε μόνιμες κατοικίες, γεγονός που επέτρεψε τη διαμόρφωση και ενός πολύ προσεγμένου ρυμοτομικού σχεδίου στην πόλη. Επιπλέον, οι νεοφερμένοι πρόσφυγες μεταλαμπάδευσαν στον νέο τόπο τους τις γνώσεις τους στο εμπόριο και τη βιομηχανία, ιδρύοντας στην περιοχή πολλές βιοτεχνίες, οικοτεχνίες και εμπορικά καταστήματα. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων απορροφήθηκε εξαρχής ως εργατικό δυναμικό στις δεκάδες βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που λειτουργούσαν την εποχή εκείνη στην πόλη. Οι πρόσφυγες πρωταγωνίστησαν στην ανάπτυξη της Καλλιθέας. Τροφοδότησαν την πολυάριθμη εργατική τάξη της πόλης και άλλαξαν ουσιαστικά την κοινωνική της σύνθεση. |
 Διαφήμιση Πειραϊκής-Πατραϊκής |
| Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 στην Καλλιθέα λειτούργησαν αρκετές βιομηχανικές μονάδες, όπως η «Πειραϊκή Πατραϊκή», η «Ελβιέλα», η «Αθηναϊκή Εριουργία» και άλλες. Επιπλέον αναπτύχθηκαν και πολλές βιοτεχνίες τοπικής εμβέλειας, όπως το κεντρικό πρατήριο γαλακτοβιομηχανίας (Ε.Β.Γ.Α.), το Εργοστάσιο Αρτοποιίας (στην οδό Ηρακλέους 130), η αλευροβιομηχανία των Αδελφών Γιωργή, μεγάλα νηματουργεία, εργοστάσιο ελαστικών κ.ά. Όσον αφορά στα εμπορικά καταστήματα, η Καλλιθέα κατείχε τον τίτλο της δεύτερης πόλης στην Αττική, μετά την Αθήνα, σε επίπεδο εμπορικής κίνησης. |  Διαφήμιση ΕΛΒΙΕΛΑ |
| Πέρα από τη μεγάλη εμπορική κίνηση, είναι γεγονός ότι η Καλλιθέα τη δεκαετία του 1930 υπήρξε δημοφιλής περιοχή, που υποσχόταν ποικίλων μορφών διασκέδαση. Εκτός από τα χοροδιδασκαλεία που λειτουργούσαν από την προηγούμενη κιόλας δεκαετία, εδώ έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, τα οποία προσείλκυαν εκατοντάδες Αθηναίους, κυρίως τα Σαββατοκύριακα. Αξέχαστο για τους παλιούς Καλλιθεάτες έμεινε το «Τριάνα» του Βασίλη Χειλά επί της λεωφόρου Συγγρού, όπως και το «Φαληρικό», ο «Γιώργος», του «Μαργωμένου» στις Τζιτζιφιές κ.ά. |  Διαφήμιση ΙΖΟΛΑ |
| Σημαντική αλλαγή στη μορφή του κεντρικού άξονα της πόλης αποτελεί την περίοδο αυτή η κατάργηση των τραμ (1959) και η αντικατάστασή τους αρχικά από τα “κίτρινα” λεωφορεία της “Ηλεκτρικής Εταιρείας Μεταφορών” (ΗΕΜ) και στη συνέχεια από τα τρόλλεϋ. Ασφαλτοτρώθηκε και η υπόλοιπη ζώνη της Θησέως, που μέχρι τότε λειτουργούσε η μισή ως οδικός διάδρομος και η υπόλοιπη ως τροχιοδρομικός. Σταδιακά επίσης οι γειτονιές της πόλης (Χαροκόπου, ποτάμι, Παλαιά Σφαγεία κλπ.) άρχισαν να απαλλάσσονται από τα προσφυγικά παραπήγματα. |  “Πράσινο”, 1958 |
| Στις δημοτικές εκλογές της 5ης Απριλίου 1959 την ΕΡΕ εκπροσώπησε ο Δήμαρχος Νικόλαος Σκανδαλάκης, την Ένωση Κέντρου ο γιατρός Λεωνίδας Μαλαχίας και την ΕΔΑ ο συνδικαλιστής Σταμάτης Μαστρογιαννάκος. Στις εκλογές αυτές ο Νικόλαος Σκανδαλάκης εξελέγη και πάλι έμμεσα από το Δημοτικό Συμβούλιο στις 7 Ιουνίου 1959. |  Καλλιθέα, δεκαετία 1960 |
| Την εποχή αυτή στο κέντρο της Καλλιθέας, στη Θησέως, μεταξύ Δαβάκη και Χαροκόπου, άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες πολυκατοικίες της αντιπαροχής. Τα δεκατέσσερα (!) θερινά σινεμά (“Αμαζών, “Κρυστάλ”, “Απόλλων”, “Αελλώ”, “Αθηναία”, “Διονύσια”, “Παρέλ”, “Καλλιθέα”, “Παλλάδιον”, “Ετουάλ”, “Σινέ 13”, “Σίσσυ”, “Τροπικάλ”, “Φλωρεντία”) λειτουργούσαν ακόμη. Πρώτο χάθηκε το “Διονύσια” στη Θησέως. Ακολούθησαν τα υπόλοιπα. |  Ιφιγενείας και Θησέως, δεκαετία 1960 |
| Το 1961 ο Νικόλαος Σκανδαλάκης εκλέχτηκε βουλευτής Λακωνίας με την ΕΡΕ και παραιτήθηκε από τα αξίωμα του Δημάρχου. Το Νοέμβριο του ιδίου έτους τον αντικατέστησε ο πλειοψηφήσας Σύμβουλος Χάρης Παυλόπουλος, ύστερα από σύντομη αναπλήρωσή του από το Χρήστο Χαμπέρη. |  Δημοτικό Στάδιο, 1965 |
| Η μεταβολή του πολιτικού κλίματος στη χώρα οδήγησε το 1964 στη μετεκλογική συνεργασία μεταξύ της Ενώσεως Κέντρου και της ΕΔΑ και την εκλογή στο αξίωμα του Δημάρχου του υποστηριζόμενου από την τελευταία γιατρού Γιάννη Γάλλου (1910-1995). Επρόκειτο για σημαντική πολιτική μεταβολή στο Δήμο Καλλιθέας. |  Δημοτικό Στάδιο, 1965 |
| Στο σύντομο απολογισμό της πρώτης υπό τον Γιάννη Γάλλο δημοτικής διοίκησης περιλαμβάνεται η οριστική απομάκρυνση των Φυλακών από την Καλλιθέα (1966), η κάλυψη του ρέματος της Κατσιποδούς, η ίδρυση Δημοτικού Θεάτρου και Χορωδίας, η έναρξη των διαδικασιών για τη διάσωση της Οικίας Λασκαρίδου και η έναρξη των εργασιών για την κατασκευή του Δημοτικού Σταδίου Καλλιθέας. |
|
| Το κτίριο των φυλακών της Καλλιθέας, δηλαδή το κτίριο του Ολυμπιακού Σκοπευτηρίου του 1896, κατεδαφίστηκε το 1966. Η κατεδάφιση αυτή, στο γενικευμένο κλίμα της εποχής για αντιπάθεια στο παλαιό, σε συνδυασμό με τις μνήμες που κουβαλούσε το κτίριο από τη μετατροπή του σε κολαστήριο, χαιρετίστηκε παραδόξως ως πράξη προοδευτικού χαρακτήρα. Στη θέση του Σκοπευτηρίου χτίστηκε αργότερα επί δικτατορίας το απρόσωπο σχολικό συγκρότημα δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. |  Φυλακές Καλλιθέας |
| Το τέταρτο ρεύμα προσφύγων | |
| Στα τέλη του 1965, ύστερα από άδεια που χορηγήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση, πολλοί Έλληνες Πόντιοι από το Καζακστάν έρχονται πρόσφυγες στην Ελλάδα και εγκαθίστανται στην Καλλιθέα. Πρόκειται για τους Πόντιους που είχαν παραμείνει στη Ρωσία, δημιούργησαν ελληνικές εστίες, προσπάθησαν να προσαρμόσουν τη ζωή τους στις νέες συνθήκες της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά εκτοπίστηκαν στις στέπες του Ουζμπεκιστάν, του Καζακστάν και της Σιβηρίας την περίοδο των διωγμών της ελληνικής μειονότητας (1942-1949). |  Πόντιοι, 1965 |
| Οι Τζιτζιφιές και το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι | |
| Η Καλλιθεάτικη παραλία, οι Τζιτζιφιές, υπήρξε από τους βασικούς χώρους της ανασυγκρότησης του ρεμπέτικου τραγουδιού μετά την Κατοχή και του περάσματος στο λαϊκό τραγούδι. Οι ρεμπέτες, κυνηγημένοι προπολεμικά από τη δικτατορία του Μεταξά, βρήκαν μετά τον πόλεμο στέγη στα κέντρα διασκέδασης των Τζιτζιφιών, που απετέλεσαν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 το κέντρο της αθηναϊκής νυχτερινής ζωής. |  Πειραιάς, 1933 |
| Στις αρχές του 1947 ο Γιάννης Παπαϊωάννου, που γεννήθηκε το 1913 στην Κίο της Προποντίδας κι εγκαταστάθηκε μικρός στις Τζιτζιφιές με την προσφυγιά, συγκέντρωσε την “Εθνική Ελλάδος” του ρεμπέτικου (Βαμβακάρης, Ροβερτάκης, Καρίπης, Χατζηχρήστος, Κερομύτης, Περιστέρης, Μητσάκης, Ρούκουνας, Μαρσέλλος, Μανισαλής) στο κέντρο του “Καλαματιανού” στις Τζιτζιφιές. |  “Καλαματιανός”, 1947 |
| Από τότε και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 στα “μαγαζιά” των Τζιτζιφιών (“Καλαματιανός”, “Φαληρικόν”, “Μάριος”, “Κουλουριώτης”, “Χρυσό Βαρέλι” κλπ.) αναβίωσε το λαϊκό τραγούδι (Βαμβακάρης, Χατζηχρήστος, Παπαϊωάννου, Τσιτσάνης, Μητσάκης κλπ.). Οι καλύτερες φωνές τραγούδησαν εκεί: Μαρίκα Νίνου, Σωτηρίου Μπέλλου, Πόλυ Πάνου, Καίτη Γκρέϋ, Ρένα Ντάλια, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Άννα Χρυσάφη, Δημήτρης Ευσταθίου κλπ. Από τις Τζιτζιφιές ξεκίνησε και το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι: Μανώλης Χιώτης, Πάνος Γαβαλάς, Γιώργος Ζαμπέτας, Στέλιος Καζαντζίδης-Μαρινέλλα, Βίκυ Μοσχολιού κλπ. |  Παπαϊωάννου, 1933 |
| Με την κατασκευή των πρώτων μεγάλων “μαγαζιών” μεταξύ Καλαμακίου και Γλυφάδας (“Νεράϊδα”, “Φαντασία”, “Δειλινά”, “Αστέρια”, κλπ.) τα κέντρα διασκέδασης των Τζιτζιφιών οδηγήθηκαν βαθμιαία στην παρακμή. Το βαρύ πολιτιστικό φορτίο που κουβαλάνε οι Τζιτζιφιές της Καλλιθέας, ως κατ’ εξοχήν τόπος ανασυγκρότησης και ανάπτυξης του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού του 20ού αιώνα, εξαφανίζεται τάχιστα. Τα σχέδια προβλέπουν την εγκατάσταση στις Τζιτζιφιές της Ελληνικής Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιλιοθήκης. Κουβέντα δεν ακουγεταιγια το “Σπίτι του Ελληνικού Ρεμπέτικου και Λαϊκού Τραγουδιού”. Οι ψαράδες, οι πρόσφυγες, οι γειτονιές του Ιππόδρομου, στις όπερες του Verdi ακουμπούσαν τους καημούς τους… |  “Φαληρικόν”, 1967 |
| Η έναρξη της κάλυψης του Ιλισού | |
| Η κοίτη του Ιλισού στη σημερινή διαδρομή Μιχαλακοπούλου-Χίλτον-Βασιλέως Κωνσταντίνου-Στύλοι Ολυμπίου Διός είχε ήδη εξαφανιστεί με τα έργα που ξεκίνησαν προπολεμικά (φωτο δεξιά) και ολοκληρώθηκαν τη δεκαετία του 1950.
Τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε η κάλυψη του εναπομείναντος τμήματος του Ιλισού στα όρια του Δήμου Αθηναίων στην οδό Καλλιρόης, από τους Στύλους Ολυμπίου Διός μέχρι την Παιδική Χαρά Κουκακίου. Τα τελευταία αυτά έργα συμβάδισαν χρονικά με την κατασκευή στα όρια του Δήμου Καλλιθέας του πρώτου σύνθετου ανισόπεδου οδικού κόμβου στην Αθήνα (Συγγρού-Καλλιρόης). |
 Ιλισός, 1937 |
| Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ (1967-1974) | |
| Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967 καταργήθηκαν οι αιρετές διοικήσεις. Ο Γιάννης Γάλλος παύθηκε, συνελήφθη, κρατήθηκε στον Ιππόδρομο και οδηγήθηκε στην εξορία. Το στρατιωτικό καθεστώς όρισε διαδοχικά Δημάρχους αρχικά τον κ. Χάρη Παυλόπουλο και κατόπιν τον Ταξίαρχο ε.α. Θεόδωρο Καφίρη. |  Ο Ι. Γάλλος στη Γυάρο |
| Η περίοδος της επτάχρονης δικτατορίας υπήρξε αντιφατική όσον αφορά την εξέλιξη της Καλλιθέας. Κύριο αρνητικό χαρακτηριστικό της εποχής, που έχει τις ρίζες του στην προηγούμενη μεταπολεμική περίοδο και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, είναι η ανεξέλεγκτη “αξιοποίηση” κάθε σπιθαμής γης με τη μέθοδο της αντιπαροχής. Εμπορικότερες ήσαν οι κεντρικές, δηλαδή οι κτισμένες περιοχές της πόλης, μεταξύ Χαροκόπου και Δαβάκη/Σιβιτανίδου. Σχεδόν κάθε ίχνος του αρχικού δομημένου περιβάλλοντος της Καλλιθέας άρχισε λοιπόν να εξαφανίζεται. |  Χούντα, 1967 |
| Το 1968 ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της δικτατορίας, επισκέφθηκε την Καλλιθέα για να εγκαινιάσει το έργο του ηλεκτροφωτισμού της Λεωφόρου Θησέως.
Κατηφορίζοντας με το αυτοκίνητο τη Θησέως προς την Πλατεία Δαβάκη, πέρασε μπροστά από το γηπεδάκι του ΕΣΠΕΡΟΥ έξω από τη Χαροκόπειο. Η ομάδα μπάσκετ του συλλόγου είχε πρόσφατα προβιβαστεί στην Α’ κατηγορία Κέντρου και οι διοικούντες, προκειμένου να εξασφαλίσουν κάποια έσοδα από εισιτήρια και διαφημίσεις, είχαν επιτρέψει σε διαφημιστικά εταιρεία να τοποθετήσει μεγάλα διαφημιστικά πλαίσια στην όψη του γηπέδου επί της Θησέως. |
 Θησέως, 1967 |
| Ο Παττακός δυσφόρησε με το πράγματι όχι καλαίσθητο θέαμα και αξίωσε την άμεση μεταφορά του γηπέδου σε άλλη θέση και τη μετατροπή του χώρου σε πάρκο. Ξεκίνησε έτσι η περιπλάνηση του ΕΣΠΕΡΟΥ, που συνεχίζεται με διαλείμματα μέχρι σήμερα.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 εξαφανίστηκε και η κυκλική Πλατεία Δαβάκη, για να εξυπηρετηθεί καλύτερα η αυξημένη οδική κυκλοφορία. |
 Πλατεία Δαβάκη, 1960  ΚατάργησηΠλατείας Δαβάκη, τέλη δεκαετίας 1960 |
| Αφ΄ετέρου όμως επί δικτατορίας (1968) κατεδαφίστηκε το τεράστιο αμαξοστάσιο των τραμ στην Πλατεία Δαβάκη και ξεκίνησε η δημιουργία του δημοτικού πάρκου της Καλλιθέας.
Την ίδια εποχή ασφαλτοστρώθηκε ολόκληρο το οδικό δίκτυο της πόλης και ολοκληρώθηκαν τα μεγάλα χωματουργικά και άλλα έργα της κατασκευής του Δημοτικού Σταδίου, που επιταχύνθηκαν από τον προβιβασμό του Γ.Σ. ΚΑΛΛΙΘΕΑ στη Β’ Εθνική (Ιούνιος 1969). |
 Τέλη δεκαετίας 1960.Κατεδάφιση μηχανοστάσιου. Διαμόρφωση πάρκου |
| Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς (1969) το σύνθημα “Καλλιθέα-γήπεδο” είχε μετατρέψει σε διαδήλωση τον τελικό του Πανελλήνιου Τουρνουά Μπάσκετ Καλαθοσφαίρισης Παίδων “Κωνσταντίνος Ασλανίδης”. Το τουρνουά διοργάνωσε ο Πανιώνιος και ο τιμώμενος χουντικός ΓΓΑ είχε προσέλθει στο γήπεδο για την απονομή του κυπέλλου στο νικητή του τελικού ΠΑΝΙΩΝΙΟΥ-ΕΣΠΕΡΟΥ.<
Το 1970 λειτούργησε το νέο ανοικτο γήπεδο αθλοπαιδιών του “Έσπερου” στο Λόφο Σικελίας. Τον Οκτώβριο του 1972 η “Καλλιθέα” (Β’ Εθνική) αγωνίστηκε για πρώτη φορά γηπεδούχος στο Δημοτικό Στάδιο. |
 Χαλκίδα, 1969 |
| Δυστυχώς το πραγματικό έγκλημα στη διάρκεια της δικτατορίας διαπράχθηκε στην παραλιακή ζώνη, με την εκτεταμένη επιχωμάτωση του μυχού του Φαληρικού όρμου από το Νέο Φάληρο μέχρι το Τροκαντερό. Η Φαληρική παραλία εξαφανίστηκε πίσω από το επίχωμα, όπου μεταγενέστερα κατασκευάστηκε ο υπερυψωμένος αυτοκινητόδρομος. Το έγκλημα της χούντας ολοκλήρωσαν αργότερα οι κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις. |  Δέλτα, 1964 |
| Από το 1950 μέχρι τη δεκαετία του 1970 ο πληθυσμός της Καλλιθέας διπλασιάστηκε: από 47.000 κατοίκους κατά την επίσημη απογραφή του 1951, άγγιξε τις 85.000 το 1971. Η μεγάλη αυτή αύξηση του πληθυσμού οφείλεται κυρίως στα διαδοχικά ρεύματα εσωτερικής μετανάστευσης, από όλες σχεδόν τις αγροτικές περιοχές της χώρας. |  Η κλινική Σκανδαλάκη |
| Έτσι, η Καλλιθέα συγκέντρωσε μεγάλο ποσοστό εργατικού δυναμικού, που απασχολήθηκε στις σημαντικές για την εποχή βιομηχανικές μονάδες, πολλές από τις οποίες λειτουργούσαν και πριν από τον πόλεμο, όπως η ΙΖΟΛΑ, το εργοστάσιο ελαστικών Ελβιέλα, η Πειραϊκή Πατραϊκή, τα κεντρικά σφαγεία του Ταύρου, η Βουλκάνια, η ΒIKA, η Βιοχρώμ, η φαρμακοβιομηχανία Καλμόλ, τα πλαστικά του Αμπατζή, η Ελβίτα, η αρωματοποιία του Ιωάννου Μενούνου, η Βιομηχανία Επίπλων Σαρίδης, το Λιθογραφείο Φοίνιξ και πολλές άλλες μικρότερες βιοτεχνικές μονάδες που συγκέντρωσαν σημαντικό αριθμό εργατοτεχνιτών και ανειδίκευτων εργατών από την ύπαιθρο και διάφορες περιοχές της Αθήνας. |  Έργα οδοποιϊαςστις Τζιτζιφιές |
| Οι σποραδικές αντιστασιακές πράξεις στην Καλλιθέα στη διάρκεια της δικατατορίας, στις οποίες περιλαμβάνεται η ανατίναξη της προτομής της βασίλισσας στο παρκάκι έξω από τη Χαροκόπειο στις αρχές της δικτατορίας, αναπτύχθηκαν τη διετία 1972-73 με τη συμμετοχή Καλλιθεατών φοιτητών και μαθητών στις φοιτητικές εξεγέρσεις της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας, που κορυφώθηκαν τον Νοέμβριο του 1973.
Η πτώση της δικτατορίας τον Ιούλιο του 1974 βρήκε την Καλλιθέα να πανηγυρίζει, μαζί με ολόκληρη την Αθήνα, ολόκληρη την Ελλάδα. |
 Οικία Κανάρη |
| [επόμενη] |
