Γύρω στο 1964 στο σπίτι μας στην Καλλιθέα, Ιφιγενείας 66, ο πατέρας μου κρέμασε στον τοίχο του δωματίου-γραφείου του ένα μικρό καδράκι με φωτογραφία ζωγραφικού πίνακα, που παρίστανε χαρούμενους πολεμιστές γύρω από ένα τραπέζι.

– Μπαμπά ποιοί είναι αυτοί;

«Κοζάκοι» μου απάντησε. Δεν θυμάμαι αν μου εξήγησε περισσότερα. Ήμουν τότε 11 χρονών κι έχουν περάσει 43 χρόνια.

Το καδράκι ακολούθησε τις μετακινήσεις μας στην Καλλιθέα. Κρεμάστηκε στον τοίχο Θησέως 66 κι εδώ και μερικά χρόνια στολίζει ένα τοίχο του σπιτιού της μητέρας και της αδελφής μου, στην Καλλιθέα πάντα, στην οδό Καλυψούς.

Προχτές, ψάχνοντας κάτι άλλο στο διαδίκτυο, έπεσα πάνω στο «καδράκι». Στις διαστάσεις της οθόνης του υπολογιστή σαν καδράκι φαίνεται. Στην πραγματικότητα πρόκειται για πίνακα διαστάσεων 3,58 x 2,03 μέτρων, που εκτίθεται στο Κρατικό Ρωσικό Μουσείο στην Αγία Πετρούπoλη.

Ο πίνακας, που έχει θέμα τη σύνταξη της απαντητικής επιστολής των Κοζάκων Ζαπαρόζτσι στον σουλτάνο Μεχμέτ Δ’ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποτελεί το διάσημο έργο «Ζαπαρόζτσι» («Запорожцы») του Ρώσου ζωγράφου Ίλια Ρέπιν, που ξεκίνησε να ζωγραφίζει τον πίνακα το 1880 και τελείωσε μόλις το 1891! Ο Ρέπιν κατέγραφε τα χρόνια της εργασίας του στο κάτω άκρο του καμβά. Ο τσάρος Αλέξανδρος Γ’ αγόρασε τον πίνακα 35.000 ρούβλια, ποσό που ήταν το μεγαλύτερο που πληρώθηκε τότε για έργο Ρώσου ζωγράφου.

Το 1676 οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι, που κατοικούσαν στα εδάφη γύρω από τον κάτω Δνείπερο στην Ουκρανία, νίκησαν σε μάχη τον Οθωμανικό στρατό. Παρ’ όλ’ αυτά, ο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απαίτησε από τους Κοζάκους να υποταχθούν στην εξουσία του. Οι Κοζάκοι, με ηγέτη τον Ιβάν Σίρκο, απάντησαν στην επιστολή του σουλτάνου με πρωτότυπο τρόπο: συνέταξαν επιστολή γεμάτη βρισιές και προσβολές. Ο πίνακας παρουσιάζει τη χαρά των Κοζάκων, στην προσπάθειά τους να βρουν ακόμη μεγαλύτερες βρισιές και προσβολές για να τις περιλάβουν στην επιστολή. Την εποχή του Ρέπιν οι εραστές αυτοί της ελευθερίας και του πολέμου απολάμβαναν μεγάλης λαϊκής συμπάθειας. Ο ίδιος ο ζωγράφος τους θαύμαζε: «Όλα όσα έχει γράψει γι’ αυτούς ο Γκόγκολ είναι αληθινά! Άγιοι άνθρωποι! Κανένας άλλος στον κόσμο δεν πιστεύει όσο αυτοί στην ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα.»

Ο σουλτάνος είχε στείλει στους Κοζάκους την παρακάτω επιστολή:

«Ημείς ο σουλτάνος, υιός του Μωάμεθ, αδελφός του Ηλίου και της Σελήνης, εγγονός και αντιβασιλεύς του Θεού, Κύριος των Βασιλείων της Μακεδονίας, Βαβυλώνος, Ιερουσαλήμ, Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Αυτοκράτωρ των αυτοκρατόρων, Ηγεμών των ηγεμόνων, εξαίρετος Ιππότης, Ανίκητος, Πιστός Φρουρός του Τάφου του Ιησού Χριστού, Θεματοφύλαξ επιλεγμένος από τον ίδιο τον Θεό, Ελπίδα και Παρηγορία των Μωαμεθανών, Μεγάλος Υπερασπιστής των Χριστιανών, διατάσσω υμάς, τους Κοζάκους Ζαπαρόζτσι, να υποταχθείτε εις εμέ εθελοντικά και χωρίς καμία αντίσταση και να σταματήσετε να με απασχολείτε με τις επιθέσεις σας.

Σουλτάνος Μωάμεθ Δ’».

Κατά την παράδοση, η απάντηση των Κοζάκων υπήρξε χείμαρρος υβριστικών και σαρκαστικών στίχων, που διακωμωδούσαν τους τίτλους του σουλτάνου:

«Οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι προς τον Τούρκο σουλτάνο!

Ω σουλτάνε, τούρκε διάβολε και καταραμένε συγγενή και φίλε του διαβόλου, γραμματέα του ίδιου του Εωσφόρου. Τι διάολο ιππότης είσαι συ, που δεν μπορείς ούτε σκατζόχοιρο με γυμνό πισινό να σφάξεις; Ο διάβολος χέζει κι ο στρατός σου τρώει. Γιε σκύλας, οι γιοί των Χριστιανών δεν θα γίνουν υποτελείς σου. Δεν φοβόμαστε τον στρατό σου. Θα σε πολεμήσουμε από στεριά και θάλασσα και θα σου γ… τη μάνα.

Βαβυλωνικό κρεμμύδι, Μακεδόνα αμαξά, μπυράρη της Ιερουσαλήμ, κατσικογάμη της Αλεξάνδρειας, χοιροβοσκέ της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Αρμένικο γουρούνι, κλέφτη της Ουκρανίας, κίναιδε της Ανατολής, δήμιε της Ρωσίας και ηλίθιε όλου του κόσμου και του υποκόσμου, βλάκα ενώπιον του Θεού, εγγονέ του Φιδιού και κράμπα του πουλιού μας. Μουσούδα γουρουνιού, κώλε φοράδας, κοπρόσκυλο του σφαγείου, αβάφτιστο κούτελο, mother fucker!

Με τους παραπάνω τίτλους σε στολίζουν οι Κοζάκοι Ζαπορόζτσι, υπάνθρωπε. Δεν πρόκειται να ξαναβοσκήσεις χριστιανικά γουρούνια. Και για να τελειώνουμε, επειδή δεν ξέρουμε την ημερομηνία, επειδή δεν έχουμε ημερολόγιο, επειδή η σελήνη είναι στον ουρανό και η χρονολογία γραμμένη στο βιβλίο κι επειδή η μέρα είναι η ίδια, τόσο εδώ όσο και κει, γι αυτό φίλα μας τον πισινό!

Ο αρχηγός Ιβάν Σίρκο και όλοι οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι».

Την ιστορία τη διαβάσατε: Μια ζωή ηττημένοι “σουλτάνοι” μας ζητάνε υποταγή. Δείτε τώρα και το “καδράκι”.