Πολλοί δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει για μας η «Καλλιθέα». Σίγουρα δεν είναι «Ολυμπιακός», δεν είναι «Παναθηναϊκός», δεν είναι «ΑΕΚ». Καλώς ή κακώς δεν είναι καν «Πανιώνιος». Τότε τι είναι; Για να καταλάβουμε τι σημαίνει η «Καλλιθέα» για τους παλιούς Καλλιθεάτες, γι’ αυτούς δηλαδή που βρισκόμασταν εδώ πριν το 1966, πρέπει να κάνουμε μια μικρή αναδρομή.

Η ανάπτυξη των αθλητικών και ποδοσφαιρικών συλλόγων στην Ελλάδα ουσιαστικά ακολούθησε τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Πόσοι αθλητικοί σύλλογοι υπήρχαν εδώ πριν την άφιξη της προσφυγιάς; Πέντε; Έξι; Στην Αθήνα ο Παναθηναϊκός, ο Πανελλήνιος, το Γουδί. Στον Πειραιά ο Πειραϊκός. Στη Θεσσαλονίκη (που απελευθερώθηκε το 1912) ο Ηρακλής, ο Άρης. Στην Πάτρα η Παναχαϊκή.

Τι έγινε μετά το 1922; Στην Αθήνα ιδρύθηκε η ΑΕΚ (1924). Στον Πειραιά ο Ολυμπιακός (1925), ο Εθνικός (1924). Στη Θεσσαλονίκη ο ΠΑΟΚ (1926), ο Απόλλων Καλαμαριάς (1926). Στο Βόλο η Νίκη (1924). Μόνο αυτοί; Όχι ! Από τη Σμύρνη της Μικρασίας ήλθαν στην Αθήνα το 1922 ο Πανιώνιος και ο Απόλλων. Στις γειτονιές της Αθήνας πρόσφυγες ίδρυσαν το 1931 την Ιεράπολη (Αιγάλεω από το 1946), τον Ατρόμητο Περιστερίου (1931), τον Φωστήρα (1926), τον Εθνικό Αστέρα (1927), τον Έσπερο (1943) και δεκάδες άλλων συλλόγων. Στις γειτονιές του Πειραιά πρόσφυγες ίδρυσαν το 1924 τον Άρη Νικαίας (Ιωνικό από το 1965), την Προοδευτική Νεολαία Κοκκινιάς Κορυδαλλού (1927) κλπ. Στις γειτονιές της Πάτρας πρόσφυγες ίδρυσαν τον Ολυμπιακό Πατρών (1925), τη Θύελλα (1930) και τον Απόλλωνα Πατρών (1926). Στην Κέρκυρα πρόσφυγες ίδρυσαν τον Άρη (1924), τον Ελλήσποντο (1923) και τον Αστέρα (1926), που ενώθηκαν το 1969 στον ΑΟ Κέρκυρα.

Η Καλλιθέα ως πόλη προϋπήρξε του συνόλου σχεδόν των Αθηναϊκών δήμων και συνοικιών. Η Καλλιθέα είχε πληθυσμό 50.000 κατοίκους πριν τον πόλεμο του 1940. Η Καλλιθέα περιλαμβάνεται στους επτά (7) πρώτους δήμους που ιδρύθηκαν στο λεκανοπέδιο το 1933 και υπήρξε ο μεγαλύτερος από τους δήμους αυτούς (Καλλιθέα, Περιστέρι, Νίκαια, Νέα Ιωνία, Κερατσίνι, Βύρωνας, Καισαριανή). Η Καλλιθέα τότε (1940) αλλά και σήμερα (2007) είναι ένας από τους μεγαλύτερους δήμους της Ελλάδας.

Μέχρι το 1966 η Καλλιθέα δεν ευτύχησε ποδοσφαιρικά. Εξαρχής στριμώχτηκε ανάμεσα στον Πειραιά νότια (Ολυμπιακός) και την Αθήνα βόρεια (Παναθηναϊκός) και, όντας προσφυγομάνα (55% του πληθυσμού πρόσφυγες από το 1930 !), λοξοκοιτούσε προς τη Φιλαδέλφεια (ΑΕΚ). Μάλιστα από το 1939 απέκτησε και νέο γείτονα στα ανατολικά, τον Πανιώνιο, που κατέβηκε στη Νέα Σμύρνη ύστερα από την παραχώρηση χώρου και την κατασκευή του γηπέδου του. Στη θεωρητικά μοναδική ελεύθερη πλευρά της πόλης, τη δυτική, αναπτύχθηκε κι άλλος πρόσφυγας γείτονας, ο Φωστήρας των Νέων Σφαγείων (Ταύρος), που διακρίθηκε κι αυτός, ιδιαίτερα αφ’ ότου απέκτησε ιδιόκτητο γήπεδο.

Σε ολόκληρη σχεδόν τη διαδρομή μέχρι το 1966 η ποδοσφαιρική ιστορία της Καλλιθέας είναι η ιστορία δύο συλλόγων: του Έσπερου και του Ηρακλή. Ο Έσπερος, σύλλογος της αναπτυγμένης τότε περιοχής της πόλης, αλλά και των προσφυγικών συνοικισμών βόρεια της Χαροκόπου, ιδρύθηκε στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής (1943). Αμέσως μετά την απελευθέρωση (1944) αγωνίστηκε στις κορυφαίες τότε κατηγορίες των πρωταθλημάτων βόλλεϋ (1944), μπάσκετ (1945) και ποδοσφαίρου (1946). Ο Ηρακλής, γέννημα των νότιων προσφυγικών γειτονιών, ιδρύθηκε περί τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και συνάντησε μετά το 1956 τον Έσπερο στην 2η τότε ιεραρχικά κατηγορία, την Α2΄ Αθηνών.

Ο Έσπερος κι ο Ηρακλής (όπως κι όλα τα άλλα ποδοσφαιρικά σωματεία της Καλλιθέας), ποτέ δεν αγωνίστηκαν γηπεδούχοι μέσα στην πόλη. Γήπεδο δεν υπήρχε. Έπαιζαν πρωί στο «ξερό» του Πανιώνιου. Όταν εκεί μπήκε χορτάρι (1965), «εξορίστηκαν» ακόμα πιο μακριά: στα γήπεδα Καλαμακίου και Γλυφάδας.

Οι γειτονιές της Καλλιθέας ανεδείκνυαν δεκάδες ταλαντούχων ποδοσφαιριστών, πριν ακόμη η πόλη αποκτήσει αξιόλογη σε εθνικό επίπεδο, ποδοσφαιρική ομάδα. Από την Καλλιθέα προέρχονταν οι Κοτρίδης (Ολυμπιακός), Νεστορίδης (Πανιώνιος-ΑΕΚ), Παπουλίδης (Πανιώνιος-Παναθηναϊκός), Γιαννακόπουλος (Πανιώνιος-Παναθηναϊκός), Μαυρίδης (Πανιώνιος), Καζαντζίδης (Πανιώνιος), Ερμείδης (Πανιώνιος) και άλλοι. Από Καλλιθεάτικες ομάδες προέρχονταν οι Κουρτίδης (Έσπερος-ΑΕΚ), Ψύχος (Έσπερος-Ολυμπιακός), Χρονόπουλος (Έσπερος-Πανιώνιος), Κοσμόπουλος (Έσπερος-Πανιώνιος), Χρήστου (Έσπερος-Πανιώνιος), Μπεθάνης (Έσπερος-Απόλλων Αθ.), Σκρέκης (Ηρακλής-Πανιώνιος), Σημαιοφορίδης (Ηρακλής-Πανιώνιος), Κυριαζής (Ηρακλής-Πανιώνιος), Σαραλιώτης (Φοίνικας-Πανιώνιος) και άλλοι.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι Καλλιθεάτες, με πρωτοβουλία του Έσπερου (διαβάστε στο μενού “Καλλιθέα -> Ιστορία -> Συγχώνευση” του δικτυακού χώρου), άρχισαν να την “ψάχνουν” τη δουλειά. Να είσαι ο 8ος σε πληθυσμό δήμος της χώρας και να μη μπορείς να συντηρήσεις ποδοσφαιρική ομάδα εθνικού επιπέδου; Το 1966 ιδρύθηκε λοιπόν με τη συγχώνευση ο Γ.Σ. ΚΑΛΛΙΘΕΑ.

Το 1969, τρία χρόνια μετά τη συγχώνευση, η “Καλλιθέα” προβιβάστηκε στη Β’ Εθνική, ύστερα από το νικηφόρο και από πολλές απόψεις ιστορικό μπαράζ της Χαλκίδας και ξανάβαλε την πόλη στον ποδοσφαιρικό χάρτη, από τον οποίο ουσιαστικά είχε απουσιάσει για μια περίπου δεκαετία.